به گزارش علم خوان، پژهشگران مرکز تحقیقات دیابت دانشگاه علوم پزشکی تهران در این بررسی آخرین شواهد در مورد چگونگی تأثیر روزه‌داری بر قند خون را ترکیب می‌کنند و بر نقش فناوری‌های مدرن در بهبود نتایج تاکید می‌گذارند.

تعادل متابولیک ظریف

روزه‌داری در افراد دیابتی دوره‌های متناوبی از «خطر افت قند خون در طول روز» و «افزایش قند خون پس از افطار» ایجاد می‌کند. این بررسی تأکید می‌کند که افراد مبتلا به دیابت نوع 1 یا نوع 2 در صورت عدم تطبیق دقیق وعده‌های غذایی، داروها و پایش قند خون ممکن است با نوسانات جدی قند خون مواجه شوند.

تحقیقات نوظهور همچنین به تغییرات زیست‌شناختی عمیق‌تری مرتبط با روزه‌داری ماه رمضان اشاره می‌کنند: تغییرات در میکروبیوتای روده، نوسانات هورمونی (لپتین، آدیپونکتین، تستوسترون)، تنظیمات ریتم شبانه‌روزی و حتی اثرات اپی‌ژنتیک. این پژوهشگران خواستار گنجاندن این یافته‌های جدیدتر در دستورالعمل‌های بالینی آینده هستند.

اهمیت پایش: از آزمایش قند خون انگشت تا ردیابی مداوم

یک موضوع ثابت در این بررسی، نقش حیاتی پایش قند یا گلوکز خون است. این پژوهشگران در حالی که «خودپایشی قند خون» (SMBG) را همچنان - به ویژه برای مبتلایان به دیابت نوع یک – ضروری می‌دانند، از پذیرش گسترده‌تر «پایش مداوم قند خون» (CGM) و «پایش لحظه‌ای قند خون» (FGM) حمایت می‌کنند. این روش‌ها امکان ردیابی دقیق‌تر نوسانات قند خون و تنظیمات آگاهانه‌تر را در طول ساعات روزه‌داری فراهم می‌کنند.

در واقع، مطالعات مشاهده‌ای اخیر که در این بررسی ذکر شده‌اند، نشان می‌دهند که پایش مداوم قند خون می‌تواند دوره‌های «خاموش» افت قند خون را که در غیر این صورت با بررسی صرف قند خون انگشت قابل تشخیص نبودند، آشکار کند.

استراتژی‌های دقیق‌تر انسولین و دارو

این بررسی بر پیشرفت‌ها در سیستم‌های تحویل انسولین و انتخاب داروهای ایمن‌تر در طول روزه‌داری تأکید می‌کند. به عنوان مثال:

- «سیستم‌های پمپ انسولین با الگوریتم‌های توقف پیش‌بینانه در میزان پایین قند خون» (که در صورت پیش‌بینی پایین بودن قند خون تزریق انسولین را متوقف می‌کنند) به عنوان ابزارهای امیدوارکننده برای مبتلایان به دیابت نوع 1 در حال ظهور هستند.

- این پژوهشگران در میان داروهای خوراکی پیشنهاد می‌کنند متفورمین، داروهای بازدارنده «دی‌پپتدیل پپتیداز-۴» یا‌ DPP-4 وداروهای آگونیست‌ گیرنده «پپتید شبه‌گلوکاگونی-یک» (GLP-1) ممکن است در مقایسه با داروهای قدیمی‌تر رده سولفونیل‌اوره خطر افت قند خون کمتری داشته باشند.

- این پژوهشگران همچنین داروهای جدیدتر مهارکننده «هم‌انتقال‌دهنده سدیم-گلوکز-۲» یا SGLT-2 (مانند کاناگلیفلوزین، داپاگلیفلوزین)  مورد بحث قرار می‌دهند، هرچند هشدار می‌دهند که از آنجایی که این داروها می‌توانند به کاهش حجم یا کم‌آبی بدن بینجامند، استفاده از آنها در طول روزه‌داری ممکن است نیاز به انتخاب دقیق بیمار داشته باشد.

 آموزش و برنامه‌ریزی قبل از ماه رمضان

این  پژوهشگران تأکید می‌کنند که ابزارهای فنی به تنهایی  در این مورد کافی نیستند. یک ویزیت پزشکی چند هفته قبل از ماه رمضان برای رده‌بندی خطر، تنظیم برنامه دارویی و مشاوره دادن به بیماران حیاتی است. بررسی‌های پیشین نشان داده‌اند که برنامه‌های آموزشی ساختاریافته متناسب با شرایط ماه رمضان، عوارض را در بیماران کاهش می‌دهند.

علیرغم توصیه‌های قوی پزشکان، پایبندی بیمار به پایش قند خون همچنان متغیر است - برخی گزارش‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، قند خونشان را به دفعات توصیه شده اندازه‌گیری نمی‌کنند.

چالش‌ها و کمبود شواهد

در حالی که این بررسی، تلفیق ارزشمندی از دانش فعلی در این باره است، نویسندگان در مورد محدودیت‌های کارشان صادق هستند. کارآزمایی‌های تصادفی با کیفیت بالا در مورد فناوری یا تنظیم داروها در طول ماه رمضان کمیاب هستند. بسیاری از مطالعات مشاهده‌ای، کوچک یا محدود به منطقه هستند.  آنها خواستار تحقیقات بیشتر در جمعیت‌های متنوع، پیگیری طولانی‌تر و کارآزمایی‌هایی هستند که زیست‌شناسی متابولیک (میکروبیوتا، اپی‌ژنتیک) را با نتایج بالینی ادغام کنند.

این یافته‌ها برای بیماران دیابتی به چه معناست

افراد مبتلا به دیابت که قصد روزه گرفتن در ماه رمضان باید به این توصیه‌ها عمل کنند:

• با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود از قبل برنامه‌ریزی کنید (در حالت ایده‌آل یک ماه یا بیشتر قبل از ماه رمضان).
• از ایمن‌ترین داروهای ممکن استفاده کنید (و در صورت نیاز دوزها را تنظیم کنید).
• به طور مرتب قند خونتان را چک کنید و در صورت وجود، از  ابزارهای مدرن مانند CGM/FGM را در نظر بگیرید.
• مراقب علائم قند خون پایین یا بالا، به ویژه پس از غذا باشید.
•  در ساعات غیر روزه‌داری، به ویژه اگر داروهایی با اثرات ادرارآور هم مصرف می‌کنید، مایعات کافی بنوشید.

‍: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8108432/